Vedi anche la altre versioni

Pédar  Barot 

Al Pédar Barot, ’me ch’l’eva ’ndai in pensión, l’eva decis ad fà pulissìa da tüti cüj giurnal ch’al gh’heva ’n gir.

As na pudeva pü da vegh par cà na ciburea dal génar, e che tüti i mes i fǜssan a-stai da mandagh cula roba-lì. Avrìssan pudǜ ’nca piantala lì.

Lü l’eva “figlio di N.N.”, e fin da fiulin, quandu ch’l’eva cumpì i dùdas ani e cüj dal "Brefotrofio" il gh’hévan picà ’n man al librèt dal lavur cun déntar do liri, un indiriss e na brascià da tanta buna furtüna, fin d’alura, dopu pena ’mà ’n quai mes, l’eva tacà cunt al ricev cul acidentu ’d giurnal.

A s’heva sǜbit inviarà a lavrà int al prestin indua ’l gh’hévan dài l’indiriss e, par do liri, vit e alogg, e des uri ’d lavur tra not e dì, a s’heva ’nviarà na vita növa int un a-stansin ch’al duveva ’nca spartil cun la scorta dla legna e ’l can dal padrón. Ma l’eva ’nsì!! ’Dèss l’eva giamò grand, ’me ch’il gh’hévan dì cüj dal “Brefotrofio”, e ’lura l’eva giüsta ch’al füssa stai bón ad rangiassla daparlǜ.

Sicür ch’as l’heva rangiala! ’Me ch’l’eva cumpì i sèdas ani l’eva sǜbit a-scapà via. Un pò parchè ch’agh finiva l’impegn da stà lì, e ’n pò parchè, par dila ciara, tra cul ch’igh rubàvan e cul ch’igh purtàvan via, a s’heva vansà ’mà da vess pien ad piögg e cunt in sacogia gnanca dü sold par fà balà l’urs.

L’eva ’ndai in Belgio a lavrà ’n miniera, e l’eva cumincià ’nca lü a strasciass la vita cunt un lavur ad disperà.

Ma lü l’eva òrfan, lü l’eva fiö da N.N., e ’s sà giamò ’me l’è ch’l’è: al duveva ciapà cul ch’igh dàvan, e cara e grassia che ’n quaidüna agh na dava!

Pö ’l gh’eva gnǜ la Prima Guèra e ’l gh’heva tucà gnì cà; parchè và ben ch’l’eva fiö da N.N., ma par andà ’n trincea a fass a-sparà ’doss, alura ’l pudeva ’ndà ben anca lü.

Finì la guèra l’eva turnà in Belgio, pö dopu ’n quai ann in Francia e, quandu ch’agh l’ha fai pü da stà suta tèra, l’è gnǜ ’ndré a Nuara e s’ha mèss a fà ’l müradur.

Tra cul ch’l’eva pudǜ mètass da part e tra cul ch’al guadagnava ’ncura, as l’heva fina cavà da cumprass na casèta e dopu ch’a s’heva spusà, al gh’ha vǜ trì fiöi, che vün l’è ’ndai in Rüssia par la Secunda Guèra e l’è gnǜ cà pü.

L’eva ’ndai in pensión int al Cinquanta, finì e strach, manumà ’me ch’al poda vess vün cunt i pulmón ch’i hin rangià ’me na rüdèra, e pena ch’l’è stai un pò tranquil, a s’heva ’nviarà da disfesciàssan da cüj giurnal, ch’i l’hévan perseguital par tüta la vita.

Fina da quandu ch’l’eva ’n fiulin, fina da quandu ch’al feva ’l garzunin dal prestiné, al mancava mai un mes ch’al ricevissa mia cul giurnal: “Bollettino della Parrocchia [Comune di Re]”.

L’eva un’emussión par lü da védass al so nom a-stampà sü l’indiriss, ma che rassa d’un giurnal ch’al füssa e parchè ch’a la ricevissa propi lü, custa-chì l’heva mai capila.

Ultretüt, che stu Rè al füssa stai un paes, as capiva pena ’mà parchè ch’l’eva scrit int al giurnal, che da ciaman in gir a’ na seva gnent nissüna e quandu che lü, fiulin ’me l’è ch’l’eva, al riceveva cul giurnal cunt in scima propi ’l so nom e ’l so indiriss, al restava fina genà da védassal cunsegnà cunt di fari curius e di faci ’d circustansa.

L’eva ’ndai ’vanti ’nsì par sémpar, e ’me ch’i févan da cùragh drera ’nt a-cula manera-lì, as pudeva gnanca capila.

A la riceveva in Belgio, a la riceveva in Francia, e ’me ch’al feva tant ad gnì cà, as al videva rivà ’nca lì.

«Ma ’me ch’i fan! Ma ’me ch’i fan da savé semp indua l’è ch’i són e da tiram adrera sta roba ch’am perséguita?!» as ciamava dimparlǜ, quandu ch’as al videva rivà; ch’al gh’eva stai di mument ch’a l’heva ricevül fina quandu ch’l’eva ’n trincea.

’Dèss basta! ’Dèss al gh’heva temp e l’eva decis da ’ndà cà ’d rasón da cula storia lì!

Par savé né legg e né scriv, l’eva pensà ben da ’nterpelà al pret dal quartier. Mia ch’a la cugnussissa, ansi, par dila tüta, a l’heva mai vist. Lü al gneva da cüj ambient ch’is na guardàvan ben da ’ndà mis-ciass cun cèrti cungreghi, ma datu ch’as tratava d’una facenda ’d Parochia, al Barot al pensava che püssè che ’n pret, agh sarissa stai nissüna ch’al pudissa ’ndà a cà ’d rasón int una storia che pö, in fin di cünt, tratànduss d’una facenda ’d gesi, l’avrissa duvǜ vess anca da so cumpetensa.

Ma pena ch’i s’hévan incuntrà i évan tacà sǜbit capiss. Cul òman vistì da négar al gneva semp püssè curius da man in man che ’l Pédar agh la cüntava sǜ; e i s’hévan lassà ch’agh la prumeteva da videssla lü, cun cula storia ch’la smejava vernisà da giald.

Al gh’heva ’ndai püssè da ses mes, ses mes che ’l Dón Erminio l’eva stai facià tra la Canònica e ’l Cumün, tra l’Archivi e la Pruvincia, ma a la fin, dopu ch’l’eva ’nca sparì par na smana e i évan duvǜ dagh al cambi par dì mèssa, quandu ch’a smejava che gnanca la Divina Pruvidensa al gh’avissa vǜ pü gnent da fà, al Dón Erminio a l’eva mandal a ciamà ’nt al cìrcul, indua ch’as passava i bassuri.

«Deh, vegna ’n pò chì ti, miscredent!» a l’heva ciamal ’me ch’a l’heva vist.

«Töh, ciapa chì i to carti, e légiagh inscima chi l’è ca ti sè e d’indua l’è ca ti vegni!» a l’heva piantal in mès dla sacrestìa cunt in man un pach ad carti, ch’agh sarissa ’ndai na quai ura par légiai tüti.

L’eva stai na rivelassión!!

Da culi carti a’ gneva fora ciar che lü l’eva pü un ’me-sissìa, un fiö da N.N. Prima da tüt ad N. agh n’eva restà pü ’mà che vüna, e ansi, a vuré guardala par al fin, andava da finì che forsi a na restassa pü ’mà che mèsa.

Pietro Barotti, class 1889, al risültava vess nassǜ da na balussada tra al Pret da Rè e la perpetua ch’agh girava par cà.

Datu i temp e l’ambient a s’heva duvǜ mètla ’nt un tasé, anca par pudé dagh a cula dona, che da nom la feva Barroti e ’s l’heva cavà da fà tüt ad nascundón, la spetansa da stà ’ncura in paes, spusass, e mètass sǜ na famiglia.

Lü, al Pidrin, i évan duvǜ lassal giò al “Brefotrofio”, dagh al nom da le, cercandu da giüstàgal pena pena ’mà ’n cicinin diferent, e sperà ’nt la buna sort ch’a la cumpagnassa. Cula dona, ch’as ciamava Lina, dopu spusà al gh’heva vǜ n’àltar dü fiöi, e l’eva morta in pas, sufugand al rimors d’un a-sbali ’d giuventǜ, cun la cunsulassión e l’afèt ad la famiglia növa.

Lü ’nveci, al pret baloss, ch’l’eva preferì da ’ndà via dal paes e l’eva ’ndai a cantà i so mèssi d’un’altra part, quandu ch’l’eva stai ura da presentass dal so principal e réndagh cünt di so pecà, as l’heva mia sintüla da discugnuss dal tüt i so rimors, e ’lura, cume testament l’eva lassà n’abunament a cul giurnal, par “vita natural durante”, a cul fiulin ch’l’eva piantà ’n gir daparlǜ par al mund.

Al sarà stai par lassagh un segn, sarà stai par lassagh na tracia, sarà stai ch’al seva ’mà lü cul ch’al pensava, ma ’l fatto l’è stai che ’dèss, al Pédar Barot, ch’l’eva cunvint da vess al mund dimparlǜ e sensa na famiglia dadré di spali, as ritruvava i so urìgin int un paes ch’al seva gnanca lü indua l’è ch’al füssa.

Al gh’heva pensà ’l pret da sistemà i robi, al gh’heva pensà ’l Dón Erminio da scriv i lèteri e da ’visà cüj muntagnin che da lì a poch, agh sarissa rivà in paes un om ch’as sarissa pudǜ cunsideral ’me ’l “figliol prodigo”.

Un dì ’d primavera, a la stassión ad Nuara, al Pédar Barot cun so dona, i so dü fiöi süpèrstit, i nori e na squadra ’d nivud che tüti ’nsèma i smejàvan na banda ’d sìngar in transümànsa, i s’han imbarcà sül prim trenu par la Val Vigèss che, a védai, i évan rangià ch’i smejàvan ’me la mubilitassión dal X° cavalerìa.

Int al paes da Rè, indua ch’as pò ’mà capil, i cai i évan ’mà na brancà e la quantità dla gent ad cunseguensa, la metà di abitant is ciamàvan ’me lü, e gh’han fai na fèsta ’me ch’as n’heva mai vist, e l’altra metà il gh’han andai drera par simpatìa.

Quandu che tüti in fèsta e tüti ’nsèma, dopu ch’is n’hévan nincurgiǜ da vess tüti ciuch ’me i vachi, i l’han cumpagnal sü la tumba da cula ch’l’eva stai so mama, alura ’l Barot agh l’ha fai pü.

L’è tacà piangg ’me ’n bucin e, sufugà di sangèt ch’i la lassàvan mia parlà, tra vün e ’n àltar, as la cavava pena ’mà da dì na sòlita roba, che in mès di làcrimi agh gneva fora ’me na cantilena:

«Ma varda ti...» as la cavava ’mà da dì cul pòvar vegg.

«...ma varda ti cus l’è ch’am càpita...! Mi i credevi da vess dimparmì e ’nveci... il gh’ho tanti da cüj parent, da pudé ’mpinin un mès paes.»

F I N