Vedi anche la altre versioni

Na storia 'nsì 

Is hevan truvà fora sü la stra. Is hévan truvà fora, insèma tüt al rest a-dla bataria, int una giurnà ’d Nuvémbar ch’la smejava ch’la prumetissa gnent ad bon.

Mia propi ’nsèma, mia propi mis-cià sü cun cul rabatament ch’a smejava scargà giò d’un trabüch, ma pena n’atimin püssè da part, pena n’àtim, ’mé si vurissan distìnguass; tüti e dü visin, tüti dü in bèla fila urdinà, tüti dü pugià tacà ’l mür.

D’altra part as sa gianò ’mé l’è ch’l’è: un po’ ’d decoro, ’nsuma là; che la giurnà l’eva giamò nebbiusa e freda par so cünt, e da sta lì ’nsema cula ciburea, a spetà ’l camion dal cumün ch’al ’gnissa a piài, as pudeva ’nca spetal cunt un pelin ad eleganza, no?

«Nèh, ma ch’am disa,» al gh’ha fai le, cula ch’al ga stava visin «ma lü ’l vegna ’nca lü ’d la mè cantina, par casu?» agh ciamava ’mé par tacà buton.

«Mah? Savrissi gnanca, sà! Se la so cantina l’è la stessa da ’ndù l’è ch’a vegna cul a-spatasc ad roba lì,» al feva segn cunt la tèsta «alura, sì! I vegni ’nca mi da cula cantina lì.»

Agh rispundeva ’n po’ distrat, un pò süi soi; ’mé se dagh da trà e sta a sintila, int una giurnà sgnusa ’mé cula lì, l’eva giamò ’n quacus ch’a la nuiava, un quaicus ch’a la  stüfeva, na manera ch’al ga stava giamò ’nt i nödi ancura prima ch’a s’anviarassa.

«Ma no! Ma ch’am disa pü! Ma se mi i l’ho mai vist!» la seguitava cula la.

«Cià néh, ch’la guarda ch’al gh’è gnent da stranu, la sà? Parchè dal mument ch’i l’ho mai vista gnanca mi, alura ’l vörarà dì ch’i suma bèli che pari.» agh rispundeva lü, un po’ sustegnǜ, un po’ sül  sèch.

«Oh, ma ch’a ma scüsa, sà! Dopu tüt al gh’a rason, i son propi na sfaciarda, nèh, ma l’è par la surpresa! Ma ’l sà ch’i vegni ’nca mi da cula cantina lì! Ma ch’al pensa ’n po’, nèh! I stàvan visin e i suma gnanca mai vist.»

«Mah! Cus la vör mai, a poda ben dass; in fin di cünt agh n’eva ’nsì sè dla roba, la déntar!»

«Oh! Al gh’ha ben rason, nèh! Tra la cunfüsion e i ragnèri…» e la lassava in suspes. La lassava ’l discur piantà lì ’mé s’agh füssa stai pü gnent da dì, ma lü ’l videva ben ch’la frisgeva; a la videva cun la cua ’d l’occ ch’la stava pü ’nt la pèl, ch’as guardava ’n gir curiusa, e la feva ’mé par tacà parlà, ma pö, forsi par la vargogna, la cambiava idea e la feva finta ’d gnent.

Lü la seva da véss a-stai un po’ maledücà, ma ’nsuma là, la giurnà l’eva giamò cula ch’l’eva, e cunt la fred ch’al tacava sintiss a doss, da mètass lì a fa la ciciarada l’eva mia ch’as na sintissa cula gran voja. Ma pö ’mé ch’as feva! A la fin, a seguità cun cula lienda lì, al gh’eva da ’ndà finì cunt al fà di mendi:

«E…e le…e le ’ndua l’è ch’la stava ’d precis?» as heva decis ad ciamagh, che ’n bèl mument, da ’ndà ciapass cèrti part a na vareva mia la pena, e pö i buni maneri igh i hévan insegnai anca a lü.

«Mi stavi ’nt l’armuar, dent int a-cul a-scatulon dla pasta!»

«Int l’armuar? Ma ’nt l’armuar indua?»

«Ma sì, pena dent a dèstra! Int l’armuar, apunto. E lü, lü ’ndua lè ch’a stava, lü?»

«Mi stavi sü l’ass. Anca mi pena dent a destra, ma mi stavi ’nt l’aria, però. I stavi sü l’ass, cun dü mavlin d’una part, e la padèla büsgà par fa rustì i castègni, da cul’altra. Ohh! Il gh’ho passà na fila d’ani, la ’nt l’aria!»

«Ma…al vöra dì cui dü mavlin e cula padèla lì?» la ciamava le, fasend segn int al mucc dal rabatament lì visin.

«Sì sì, propi cui lì! Tai lì, dé! Cui dü lì i évan i mè visin da cà. E le, ’nveci?» agh ciamava ’ncura tant par dì ’n quaicus.

Adès, cula mütria ch’al gh’heva ’n doss agh pareva fina ch’l’eva ’n vià ch’agh passassa. La nebbia la gneva sémpar püssè scüra, sémpar püssè spèssa, ma tirand fora na parola e n’altra, al ga smejava fina ch’al füssa giamò sè par a-scaldass un cicinin.

«Ohh, anca mi ’gh son a-stai ansì sé da cul temp, cara lü! Igh son a-stai tanti da cui ani sarà sü ’nt a-cul a-scatulon…I sevi in cuabitassion, mi, i stavi cunt un pach ad föi da mǜsica, cunt un boa ’d vison, e cunt un scialèt. Cul boa ’d vison, l’eva propi na roba ch’igh disi gnanca, nèh; e l’àltar, l’àltar l’eva ’n scialèt da sera, da gran sera. Vün da cüi scialèt ad seda nera ricamà a man, cargà ’d frangi, ad perlini e na fila ’d lüstrin.» agh dava denta le, ch’as videva propi ch’al gh’heva na voja ’d parlà ch’la brüseva fina.

«E…e ’mé ch’as truvava cunt la so cuabitassion?» agh ciamava lü, ch’l’eva mia che propi al gh’interessassa, ma se propi al gh’heva da dì ‘n quaicus…

«Ohh, ch’al tas, » agh rispundeva cula là «ch’al tas, che par i föi ad mǜsica e par al scialèt ad seda, i sévan diventà amis…ma propi ’nsì tantu amis…ch’al guarda, nèh, che gnanca s’i fǜssan a-stai fradé; ma cun cul boa ’d vison…ma par caritààà…! Al gh’heva doss un da sü e na spüssa suta ’l nas, ch’al gh’andava vegh tanta da cula passiensa…! Che pö nèh, ch’al disa mia, ma ch’l’eva ’n boa ’d vison l’eva semp na roba ch’al diseva mà lu, parchè s’al savissa… mi ’m pareva tantu ’n gat! Che par un po’ e dü po’, vuna la manda ’nca giò e la porta passiensa, ma pö la ’ndarà ben da finì ch’la s-ciopa e la finissarà ch’la disa cul ch’la pensa, no?»

La parlava ’n po’ dasi, un po’ cunt la testa bassa, cume s’al gh’avissa ’vü vergogna da cul là ch’l’eva ’nvià ch’la diseva. Oh Diu, timida la duveva vess a-stai timida dabon, parchè cun cul’aria par ben e culi maneri ch’al gh’heva, la pudeva vess gnenti d’àltar da divèrs, e ’nt al discüt da cèrti robi, pö, as videva ch’l’eva n’a-sfors ch’la feva, par seguità sustegn cèrti pusission. Cunt cul’aria ’n tantin vergugnusa e pena pena prununcià, cun cul vel ad timidèssa ch’agh feva tremà ’n tantin la vus, ultretüt, l’eva fina ’mé s’as sintissa ubligà da ’ndà fa di discurs ch’igh piasévan mia; ’mé s’la duvissa sfursass, par dì di robi ch’i sarissan pudü vess antipàtichi.

«E…e le ’gh la dì? Vöri dì, le ’gh’la dì cun cul là, cul ch’la pensava?»

Le l’eva sǜbit a-s-ciupa ’nt una ridada. Vüna da culi ridadi alegri e spensierà, culi ridadi  ch’i sulévan i cör e scàscian i malincunìi; na ridada ch’as n’heva fina nincurgiǜ dimparlé ch’l’eva ’n pò fora post, tantu ch’al gh’eva giamò ’n quaidüna, da cul munton dla batarìa, ch’agh tirava di ügiadi par travèrs e ’gh feva sbassà la tèsta n’altra volta.

 «Sììì, » agh diseva pian, un po’ püssè in cunfidensa, un po’ cume faséndass püssè visin, ma sémpar cun cul fari ch’al siguitava ’ndà vanti a rid par so cünt «sì ch’igh l’ho mia mandal a dì! Igh l’ho dì propi ciara da cul ch’i na pensassi dal so pel!»

«Ma va’? E lü?» agh ciamava ’ncura, che quasi quasi al cumenciava ’nca lü a sintiss ben dispost da fass quàtar ridadi.

 «Bèh, as capiss, » la turnava seria n’altra volta «da cul dì lì…as capiss… da cul dì lì l’è stai na guèra.» la cunfessava ch’la smejava murtificà.

«Ma le ’s l’avrà mia ciapala par cul, no?» al cercava lü da sulevala.

«Oh no, par carità! L’è mia stai da sicür la mancansa d’un amis a-stüpid ’mé cul boa ’d vison, ch’a m’abia ruvinà l’esistensa. Mi la mè vita l’è semp a-stai ansì alegra e d’amis igh n’ho sémpar avü tramentu tanti!» la diseva ’nviaràndass a parlà cunt una lena, ma cunt una lena… c’ha smejava ch’l’avissa da fermass pü «Parchè ’l gh’ha da savé……..»

«Tal là ch’igh suma!» al pensava lü «I la sevi, mi. Tigh dè un did e ’s ciàpan na man! Dèss custa chì la tacarà tamburnam fina ch’la sarà mia finì da cantam l’oremus , che dal tant ch’la parla, la smeja na radio visca senza ’l buton par a-smursala.» al pensava cercand un po’ da distacàssan, cume un po’ da pensà d’àltar, che magari, s’al seguitava cunt al mia dagh da tra, magari a l’avrissa capila daparlé.

Ma d’altra part cusa ’l gh’eva mai da capì? L’eva da sicür par un po’ ’d nervus ch’la feva ’nsì. Un po’ ’d nervus, un po’ d’ansia, un pelin d’angoscia par cul ch’as seva mia, e che, tüt insèma, al feva mov la buca ’mé par a-scargà la tension, ’mé par tégnass tranquil, int a-cul che forsi al sarissa stai l’ǜltim passagg dla vita.

I hévan a-svujà la cantina, e tüt cul ch’al serviva pü i l’hévan a-sbatal fora sü la stra par fal gnì pià dal camiuncin dal cumün.

Un munton ad batarìa d’una part, e ’n para da scarpon ad muntagna, lü; e ’n para da scarpèti ’d balerina, le.

L’eva ’n para da culi scarpèti da ras, culi cunt al bumbas par balà süi punti di pe; che lü sta storia a l’heva mai capila: «che s’il gh’évan da bisogn di ballerini ch’igh rivàssan püssè ’nt l’aria, ma parchè mai che ’nveci da fai balà süi punti i na cercàvan mia da püssè grandi?!» al pensava lü, intant ch’agh rasunava ’nscima e che, cunt la cua ’d l’öcc, agh dava ’n’ügiada ’n po’ püssè da visin, un po’ püssè cunvinta.

I évan mia mal, in fin di cünt, culi do scarpèti. Un po’ passà, as capis, un po’ lassà ’ndà, ma tüt insèma l’heva mia mal.

Al ras ch’l’heva pèrs al lǜstar e ch’l’eva ’gnǜ ’n po’ lis süi fianch; na punta ’n po’ strascià, ch’la mustrava ’l bumbas ch’al gh’heva da ’d suta; e i soli, che pö i évan gnanca di veri soli, ma ch’as videva che ’nca culi i évan pü tantu in carenà; ma tüt insèma, anca se i stringhi lunghi, anca lur fai da binda da ras, i évan tüti sturgiǜ e ’mbirulà, ma l’eva dabon mia mal, no, gnanca ’n po’!

L’eva ’ncura ’n bèl tipin, una bèla mansèta, l’eva ’ncura vüna da culi sgarzulèti… che se lü ’l gh’avissa ’vü la metà di ani ch’al gh’heva…

Ma d’altra part, lü da part sua cus l’è ch’al pudeva mai dì; anca lü l’eva ’gnǜ rangià ’mé ’n a-strasc.

Tüt pien da sfrisadi, cunt i cüsidüri lassà ’ndà, i soli ch’i évan bèli che ’gnǜ lisci e i stringhi ch’igh i évan gnanca pü. Pö, ’ncasì, ant a-sti ani al gh’heva ’gnǜ rǜgina la feramenta, e l’eva fina ’ndai a ciapass un’arziada ’d rat int un garon, che ’nt i giurai ad ǜmid ’mé cula lì, a la feva sintì deprèss e pien da scaron.

Ma lü andava mia ’n gir a cüntai a-sti robi lì , lü ’s sinteva mia la buca larga ’mé custa chì ch’l’heva tacà cunt al cantagh l’oremus, che gnanca s’al füssa stai na mèssa granda; lü i so robi as ai tigneva par lü, intantu che cula là, ch’as capiva gnanca ’l parchè ch’agh tacassa ’n buton dal génar, ma cula là la cüntava, la cüntava, la cüntaaavaaa…

E la cüntava da quandu ch’l’eva fiulina, ch’i l’hévan fai che fala int un laburatori ’d Milan e l’eva stai un po’ da temp sü ’n a-scafal, par a-spicià chi ch’a la cumprassa. E la cüntava dla scola da bal e di primi lession e di primi maèstri. E pö la cüntava di primi esibission e di primi afermassion; e la cüntava, la cüntava , la cüntaaavaaa… 

E la cüntava da cui paviment ch’i évan lüstar ’me ’l marmu, da cui mür quarcià da spegg ch’i rifletévan tüt al mund, e da cui lampadari ch’ì lusévan ’mé s’agh füssa stai al sul.

La cüntava da cui teàtar tantu bèi ch’i smejàvan di gesi, da cui teàtar pien da gent; cunt i doni vistì ’mé di Madoni e i òman ch’i évan ragià ’me di figürin.

La cüntava di not ch’i sa scambiàvan par al dì, di diretur d’urchèstra ch’i l’invidàvan, e dal pǜblich ch’a l’aplaudiva.

E la cüntava, e la cüntava, e la cüntaaavaaa……

E la cüntava di müsichi, di musichi tantu bèli ch’it févan fina piang, e la cüntava di bal, ch’it dàvan l’emussion ad l’aria ’nt al mes d’April; e la cüntava di sfors e di fadighi, la cüntava di lacrimi e di passion; e la cüntava di sciur Stravinskij, Cajkovskij, Debussy; che lü in sül sǜbit al pensava ch’i füssan a-stai cula banda ’d maraman ch’i stàvan al cassinin di oss, da ’d là dla Mora; che datu ch’i évan di furèst e ’l gh’hévan di nom ch’is capìvan mia… ma no, pö l’eva gnanca ’nsì. E cula là la ’ndava ’vanti a cüntala sü dla Gisèlle, da Schiaccianoci, dla Bella Addormentata; e la cüntava dal Pipistrello, e dal Lago dei cigni, e la cüntava, la cüntava, e la cüntaaavaaa…

«Pö, tüt ant un culp, » l’è dì ’mé ’nt un sangèt «tüt ant un culp l’è stai finì.» la diseva, ’mé ch’as ripiassa d’una rimembransa «Al gh’è stai un incident e ’l gh’è stai tüt finì.»

Adèss l’heva propi cambià ategiament, adèss al gh’heva ’l fari ch’as feva püssè insicür, püssè aquus. «Ohh, l’è ben andai vanti ’nsì dal temp, che la mè padruna la gneva a tiram fora da scatulon par tégnam ant i man un quai mument. E la piangeva, ’l sà, la piangeva e la piangeva, che culi lacrimi im bagnàvan fina e m’ai sintivi doss anca mi.» Dèss la stava citu, la smejava ch’l’avissa finì i paroli e ch’agh lassassa ripusà ’l scervel e i urègi, ma cun tüt cul parlà, cun tüti culi paroli, cun tüt cul sintì dal temp andà, il gh’hévan muvimentà ’nca lü di bèi toch ad vita ch’as na ricurdava gnanca pü.

Ohh, anca lü in fin di cüt al gh’heva ’vü na bèla vita! Mia ’nsi tantu lüsenta ’mé cul’altra, mia tantu da sucetà, ma ’s na lamentava mia, lü l’eva stai cuntent insì. Anca lü, da giùvin, in fund, al gh’heva ’vü i so storii!

Semp in gir par i busch, sémpar sü e giò par i muntagni, semp a pistà fioca e rampegà sü par i roci, sémpar ’mé ch’l’avrissa gnanca savǜ dì, ma s’al gh’avissa ’vü da cüntai tüti…

S’al gh’avissa ’vü da cüntà da culi rampegadi sü par di muntagni e da certi vii d’in dua ch’al gh’eva mai passà nissüna; s’l’avrissa duvǜ dì da culi rampegadi par i serach di ghiaciaii, par i val a-spardǜ, par i crèsti e par i sinté dismentigà. E s’l’avissa pudǜ dì di fèsti e di cumpliment ch’is ciapàvan, quandu ch’i gnévan indrera, e che tüti i ia vidévan ch’i évan mia dispèrs ’me ch’as heva credǜ…

Sì, anca lü al gh’heva ’vü la so vita, anca lü ‘l gh’heva ’vü i so mument; magari sensa tantu ciadèl, magari ’n po’ püssè in silensi, un po’ püssè in privà, ma di bèi mument agh i heva ’vü ’nca lü.

Che ’nca lü, l’avrissa pudǜ dì che ’l so padron al gneva ncura in cantina a ciapal in man ogni tant. Sémpar cun garb, sémpar ’mé s’as tratassa d’una roba pressiusa, che ’nt i ǜltim temp, prima ch’ a la vidissa gnanca pü, al sinteva ch’agh tremava ’n po’ la man, al sinteva ch’a la ciapava ’n man pena ’mà par guardal e riveril. Al rivava giò ’n cantina dasi dasi, a la ciapava ’n man e, sensa ’vegh pü gnanca ’l curagg da caressal, a stava lì ’n mument a rimiràssal, e na volta, as l’heva propi sintula ’nca lü cula guta ’d làcrima calda e ǜmida, ch’al gh’heva fina fai na smagia sül curam e ch’l’eva ’ndai via pü.

Ma ’s la ciapava mia lü, al gh’heva ’vü na bèla vita; o almenu, al gh’heva ’vü na vita ch’a l’heva vivüla tüta, tüta piena e tüta ’ntera ’mé che püssè a s’avrissa gnanca pudǜ, e ’dèss, anca se ’dèss l’eva finì, adèss l’eva cuntent lustès, parchè ’me ch’as disa: as l’heva cavala da finì in belèssa.

«Ch’a ma scüsa, nèh!» la diseva cula là, ch’a l’heva mucala lì da cüntagh la storia e s’heva mèss püssè tranquila «Ch’a ma scüsa s’i son a-stai sfaciarda e s’i l’ho nuial cunt i mè storii, ma mi m’ha fai piasè, ’l sà! A m’ha propi fai tantu piasé; adèss i son püssè tranquila,» la diseva, cercand da fass püssè visina, da fass suta, che s’l’avissa pudǜ, a l’avrissa ciapal anca da brascèta «adès l’è pü ’me prima, adèss il gh’ho pü pagüra.»

F I N